Əflatun Amaşov: "Dünyanın heç bir ölkəsində yazılı mediadan imtina ənənəsi yoxdur"
Azərbaycan Mətbuat Şurasının sədri, Milli Məclisin deputatı Əflatun Amaşovun APA-ya müsahibəsi
- Əflatun müəllim, son günlər qəzetlərlə bağlı məsələ müzakirə olunmaqdadır. Bu xüsusda dövlət qurumlarının media orqanları ilə bağlı məsələ də gündəmdədir. Necə düşünürsünüz, qəzetlər lazımdırmı? Ümumən məsələyə münasibətinizi bilmək istərdik.
- Dünya təcrübəsində rəsmi qəzetlər var. Hətta Yaponiyada rəsmi qəzetin tirajı 12 milyondur. Türkiyədə, Rusiyada, Avropanın demək olar, bütün ölkələrində rəsmi qəzetlərə təsadüf edilir. Bu nəşrlər dövlətin siyasətini təbliğ edirlər. Ayrı-ayrı qanunları, sərəncamları, fərmanları və digər normativ aktları yayımlayırlar. Onlardan irəli gələn vəzifələri göstərirlər. Hətta dövlət sənədləri çərçivəsindəki işlərin incəliklərini diqqətə çatdırırlar. Dövlət öz fəaliyyəti ilə əlaqədar cəmiyyətin daha çox informasiyalı olmasını istəyir. Məqsəd budur.
Dövlətin fəaliyyəti ilə əlaqədar informasiyaların cəmiyyətə dolğun şəkildə çatdırılması son dərəcə vacibdir. Bu işdə telekanallar da önəmli resurs sayılır. Dünyanın bir çox ölkələrində digər media orqanları kimi, telekanallar belə demək mümkünsə, kommersiya təmayüllü olurlar. Dövlət cəmiyyətin bu zərərli tendensiyadan müdafiəsini düşünür. İctimai televiziyaların yaradılması da müəyyən mənada bunun üçündür. İctimai televiziyalar sırf cəmiyyətin müxtəlif təbəqələrinin mənafelərindən irəli gələn məsələlərin işıqlandırılmasına köklənir.
Bundan başqa, onu da demək lazımdır ki, bir çox ölkələrdə ayrı-ayrı partiyalar da öz mətbuat orqanlarını yaradırlar. Bu addım həm cəmiyyəti fəaliyyətləri ilə əlaqədar daha dolğun işıqlandırmaq, həm də üzvlərinin, tərəfdarlarının sayını artırmaq məqsədi daşıyır.
O ki qaldı Azərbaycana, ölkəmizdə də təxminən eyni mənzərədir. Ayrı-ayrı partiyalar özlərinin ideyalarını yaymaq üçün kütləvi informasiya vasitələri təsis edirlər. Bu, normal haldır.
Onu da deyim ki, dünyanın heç bir ölkəsində yazılı mediadan imtina ənənəsi yoxdur. Doğrudur, print medianın mövqeyi zəifləyib. Bu, informasiya texnologiyalarının inkişafı ilə əlaqədardır. Ancaq hər bir halda qəzetlər saxlanılır. Onlar günümüzün salnaməsini yaradırlar. Bilmək olmaz ki, əlli və ya yüz il sonra internet olacaq, ya yox. Ancaq mətbu nəşrlər əsrlərdir ki, müxtəlif dövrlərlə bağlı informasiya mənbələri, tədqiqat materialları funksiyasını yerinə yetirirlər. Etibar qazanıblar. Onların üstündən xətt çəkilə bilməz.
Azərbaycanda da mətbu nəşrlər saxlanılmalıdır. Dövlətin siyasətini yayan mətbuat orqanları da həmçinin. Məsələn, «Azərbaycan» qəzeti. Milli Məclisin orqanı kimi fəaliyyət göstərir. Ancaq onun birbaşa vəzifəsi ölkə rəhbərliyinin qərarlarını, o cümlədən Milli Məclisin qəbul etdiyi qanunları işıqlandırmaqdır, cəmiyyətə dolğun şəkildə çatdırmaqdır. Bu missiyanı da həyata keçirir.
Azərbaycanda ayrı-ayrı nazirliklərə, komitələrə məxsus mətbuat orqanları da var. Onların mövcudluğu ilə bağlı müzakirə aparıla bilər. Hansısa dövlət qurumu öz fəaliyyəti ilə bağlı informasiyanı özünə məxsus KİV-də yayımlayır. Burada əvvəla informasiya müəyyən mənada lokallaşır. Hansı ki, o məlumatları bütövlükdə cəmiyyətin bilməsi lazımdır. Digər tərəfdən, dövlət qurumlarının büdcələrində təbliğat məqsədilə vəsait nəzərdə tutulur. O vəsaitin həmin qurumlara məxsus KİV-lərə yönləndirilməsi düzgün deyil. Vəsait müstəqil qəzetlərə yönləndirilməlidir. Bununla bağlı çıxışlarım olub. Hesab edirəm ki, ayrı-ayrı dövlət qurumlarının KİV-lərinin bağlanmasının vaxtı çatıb.
Bölgələrimizdə də oxşar mənzərə var. Qəzetlər yerli icra strukturlarının orqanı kimi fəaliyyət göstərir. Burada təsisçinin qəzetin kollektivinin göstərilməsi formal xarakter daşıyır. Əmin olmaq lazımdır ki, yerli icra hakimiyyəti orqanlarının büdcələrində təbliğat üçün ayrılmış vəsait hara və necə xərclənir. Axı, bölgə qəzetlərinin vəziyyəti ürəkaçan deyil. Üstəlik dövlət qurumunun orqanı statusunu daşımaq onların Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Kütləvi İnformasiya Vasitələrinə Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyəsindən bəhrələnmələrinə imkan vermir. Bu məsələ də həllini tapmalıdır.
- «Dini etiqad azadlığı və dini qurumlar haqqında» Qanuna dəyişiklik edilməsi məsələsi ətrafında müzakirələr gedir. Xüsusən qanuna rəsmi qəzetlərdə başsağlığı elanının verilməsinin qadağan edilməsi ilə bağlı müddəanın əlavə olunması ətrafında. Sizin məsələyə münasibətinizi bilmək istərdik?
- Ümumən bu məsələdə kardinal dəyişikliklər lazımdır. Söhbət yalnız başsağlığının qadağan edilməsindən getməməlidir. Çox təəssüf ki, Azərbaycanda yas mərasimləri toy mərasimlərindən yalnız masaya spirtli içki verilməməsi ilə fərqlənir. Bu barədə çox yazılıb, çox deyilib, amma nəticəsi olmayıb.
Faciə ilə üzləşən insan bilmir dərdini çəksin, yoxsa yas mərasimini yola verməyi düşünsün. İnsanlar var ki, borca düşürlər. Dəbdəbəli yas mərasimi vermək sanki dəb halını alıb, kimsə geridə qalmaq istəmir. Burada konkret qaydalar tətbiq edilməlidir. Eləcə də toy mərasimlərində. Onların da tənzimlənməsinə ciddi ehtiyac var. Hesab edirəm ki, haqqında müzakirə aparılan qanunda bunlar daha çox nəzərə alınmalıdır.
O ki qaldı KİV-lərdə başsağlığı verilməsinə, bu, dünyanın hər yerində var. Hətta dəfn elanları, vida mərasimləri ilə bağlı elanlar da verilir. Dövlət qəzetində başsağlığı verilməsi məsələsi, hesab edirəm ki, hazırkı durumda təsisçi ilə redaksiya kollektivinin birgə qərarından asılı olan məsələdir.
- Tezliklə parlamentin payız sessiyası öz işinə başlayacaq. Hansı məsələləri qabartmağı düşünürsünüz?
- Parlamentdəki çıxışlarımda bir qayda olaraq həm seçicilərimin, həm də medianın maraqlarından irəli gələn məsələlər barədə söz açıram. Deputatı olduğum Saatlı kənd təsərrüfatı rayonudur. Rayonda su problemi var. Kür çayından rayona yeni su kanalı çəkilməsi ilə bağlı məsələ qaldırmışdım. Artıq həllini tapmaq üzrədir. Kanalın çəkilişi istiqamətində ilkin işlər görülür. Ölkə rəhbərliyinin məsələyə diqqətindən məmnunam.
Digər tərəfdən, əlbəttə ki, medianın problemlərinə diqqət yetirəcəm. Bu xüsusda əlavə dəyər vergisi məsələsini yenidən gündəmə gətirəcəm. Hesab edirəm ki, ölkəyə gətirilən qəzet kağızı və hazır çap məhsulları ƏDV-dən azad olunmalıdır. Bu verginin tətbiqi medianın iqtisadi durumuna mənfi təsir göstərir.
Onlayn medianın maliyyələşməsi məsələsi də gündəmdə olacaq. Bu da çox vacibdir.
İnternet medianın hüquqi statusunun müəyyənləşdirilməsi, informasiya təhlükəsizliyi ilə bağlı qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi də vacib məsələlərdəndir. Medianın özünütənzimləməsində effektivliyi artırmaq üçün əlbəttə, Mətbuat Şurasının da təşkilati-hüquqi formasının dəyişdirilməsinə, qurumun səlahiyyətlərinin genişləndirilməsinə önəm verilməlidir.
- Əflatun müəllim, Bakıda Ümumdünya Mətbuat Şuraları Assosiasiyasının illik toplantısının təşkili də nəzərdə tutulur. Toplantıya hazırlıq işləri gedirmi?
- Azərbaycan Mətbuat Şurası 2005-ci ildən Ümumdünya Mətbuat Şuraları Assosiasiyasının üzvüdür. Qurumun illik toplantıları növbəlilik əsasında təşkilata üzv ölkələrdə keçirilir. Bu il də Azərbaycanda təşkili planlaşdırılır. Mətbuat Şurası bununla bağlı hazırlıq işlərini davam etdirir. Tədbir sentyabrın 12-13-ü Bakıda keçiriləcək.
Ümumən Ümumdünya Mətbuat Şuraları Assosiasiyası beynəlxalq miqyasda kifayət qədər nüfuza malik qurumdur. Onun illik toplantılarında üzv təşkilatların hesabatları ilə yanaşı, dünyada söz və ifadə azadlığı ilə bağlı tendensiyalar müzakirə olunur. Belə bir tədbirə layiqli şəkildə evsahibliyi olduqca zəruridir. İnanıram ki, bu istiqamətdə üzərimizə düşən vəzifənin öhdəsindən gələ biləcəyik.
